مەرتىككەنىمەن جانى قالدى، ءبىراق قالپىنا كەلۋ مۇمكىندىگى بارعان سايىن كۇڭگىرتتەي باستادى. بەلى اۋىر دارەجەدە زاقىمدالعاندىقتان جۇلىنعا زاقىم كەلىپ اياعىن باسۋدىڭ ءۇمىتى دە ازايا باستاعان. اربادا وتىرعانىنا مىنە تولىق ەكى جىلدان استى. اقىرى الپىس-جەتپىس تۇياق قويدىڭ سوڭىنا ءوزى تۇسۋگە ءماجبۇر بولدى. «باسقا تۇسسە باسپاقشىل» دەگەن وسى ەكەن. جالعىز ۇلدى ەركەلەتىپ شولجاڭداتىپ العانىنا ءبىر وكىنسە ، ماتورلى كولىك الىپ بەرگەنىنە ەكى وكىنەدى. موتوسيكىل الۋ- سايتانعا جايداق ءمىنىپ اجالمەن جارىسقانمەن بىردەي قىيسىن بولىپ شىقتى. العاشىندا قىزىق كورىپ ەلدىڭ بالاسىنان قالماسىن، جاسىماسىن دەپ ويلادى. كىم بوز بالا بولىپ قىزدى اۋىلعا قىرىنداماعان، ءار نارسە زامانىنا قاراي بولادى عوي دەپ تە كۇپىرشىلىك قىلعانىن ەندىء بىلىپ وتىر. 

ءوزى جىلقىشىنىڭ بالاسى بولدى، اتىرەتتىڭ مالى بولعانىمەن اكەسىنىڭ استىنان جال-قۇيرىعى قاباداي ايعىر، قابىرعالى-جوتالى ات، سۋ توگىلمەس جورعا، شاشاسىنا شاڭ جۇقپاس جۇيىرىك ءۇزىلىپ كورمەدى. باسقا بالالارداي ەمەس ات مىنگەنىنە بۋلانىپ بۇل ءجۇردى. « ات ءۇستى اۋليە » دەگەن عوي. اتتى قازاق قاشاندا وكتەم عانا ەمەس، وجەت ءارى كوشەلى كەلەدى. ايتارىن بۇگەجەكتەمەي كەسىپ ايتا الادى. حالقىمىزدا باقتاشىلاردىڭ ىشىندە جىلقىشىلارعا وتە ءبىر ىزەتپەن قارايدى. ولاردىڭ ەڭبەگى دە ەرلىگى دە تۇزدە بولادى. جىلقى وتارىندا بولۋ تابيعاتپەن دە، ءتۇز تاعىلارى ءيت-قۇسپەن دە جەكپە-جەك ايقاسقا ءتۇسۋ دەگەن ءسوز. سوندىقتاندا اۋىلدان ۇزاي المايتىن بوس بەلبەۋلەرگە جىلقىشىلاردىڭ اراسىنان ورىن جوق. اقپاننىڭ ايازىندا كەبەنەگىن كيىپ قاتقان قايىڭ سويىلىن تاقىمىنا قىسىپ تۇنگى كۇزەتتە جۇرگەن جىلقىشىدان، دالا سەرىسى كوكجال دا سەسكەنەدى. قاشاندا تابيعاتپەن قويان قولتىق جۇرەتىن جىلقىشىلاردىڭ اڭىزعا بەرگىسىز، ەرتەگىگە جۋىق اڭگىمەلەرىن جۇرت قۇلاقتارىن قالتيتىپ-اق تىڭدايتىن. ءبىر اۋدانداعى ءبىردى-ەكىلى جىلقى اتىرەتىنىڭ وتارداعى حيكاياتتارىنان تىس ءار ايعىردىڭ اڭىزى، ءار بيەنىڭ بولمىسى دەگەننىڭ ءوزى نەشە تاڭعا جەتەتىن اڭگىمە-تۇعىن. قاي ايعىردان جورعا، قاي بيەدەن جۇيىرىك شىعاتىنىن، مىقتى ايعىرلاردىڭ توپتى قاسقىردان ءوز ءويىرىن قورعاۋى باتىرلار جىرىنان كەم جىرلانبايتىن. اسىرەسە اقىلدىلىعى، سەزگىرلىگى ادامنان ءبىردە كەم ەمەستەي سۋرەتتەلىنەتىن.

اكەسى جىلقى اتىرەتىنىڭ باستىعى بولعاسىن، جوعارى-تومەننىڭ بارىمەن بارىس-كەلىسى بار، بەت-بەدەلدى بولدى. حات ساۋاتى تولىق، اۋىزشا شەجىرە مەن جازباشا تاريحقا جۇيىرىك، گازەت-جۋرنالدى قالت جىبەرمەيتىن ساياسي ساۋاتى اشىق ادام ەدى. سول كىسى ۇنەمى: - جىلقى مىنەزدى قازاقپىز عوي-دەپ باستايتىن اڭگىمەسىن. - شىركىن، جىلقى جانۋاردىڭ ەستىلىگىن ايتىپ سۇراماڭىز. تەك ءتىلى عانا جوق، ايتپەسە، تالاي دۇنيەنى سارناتار ەدى-اۋ،-دەپ وتىراتىن. ونداعىسى ءوزىنىڭ اق مونشاعىن ماقتاۋدىڭ الدىنداعى قۇلاق كۇيى ەدى. ال سوسىن«ءيا» دەپ قالىڭىز، باسقانىڭ ءبارى قالادى. ءبىر تاڭعا اق مونشاقتىڭ اڭگىمەسى تاۋسىلمايتىن-دى. اق مونشاق دەسە اق مونشاق. تارىداي مەڭى جوق ءمولدىر اقتىڭ ءوزى. كۇيلى ۇستايتىندىقتانءار كەز قۇندىزداي جىلتىراپ تۇرعانى. كۇشى تولسىن دەپ بەستىسىنە دەيىن قۇر جىبەرگەن بولاتىن.                                                        

- وسىمەن جاعالاسپاي-اق قويساڭ قايتەدى. دەر كەزىندە پىشىلمەگەن پالە، ابدەن تاعى بولىپ كەتكەن پەرى ءوزىڭدى مەرت قىلادى عوي ،-دەپ ايتقان ۇلكەندەردىڭ ءسوزىن دە تىڭدامادى. استىنعى ەرىنىن ءبىر تىستەنگەن سوڭ، ەشكىمگە كۇش بەرمەيتىن باياعى ادەتىنە باسىپ الدى. اقىرى ءبىر اي جاعالاسىپ ءجۇرىپ ۇيرەتىپ شىقتى. نەشە الىپ قاشىپ قاراعايلى تەرىسكە كىرىپ، قايداعى شاتقا ءتۇسىپ تە كەتىپتى. ءۇستى-باسىن بۇتاق جىرتىپ، بەت-اۋىزىن جارالاعانمەن امان-ەسەن شىعىپ ءجۇردى. بىرتە-بىرتە العاشىنداعى تىك شاپشىپ تەپكىلەنگەنىن دە، جاتا قالىپ اۋناقشىعانىن دا، باس بەرمەي بەت العان جاعىنا الا قاشاتىنىن دا قويا باستادى. سوڭىندا جىلقىشىنى بوتەن دەنە ەمەس جوتاسىنان ءونىپ شىققان قۇبىلىسقا بالاعان بولۋ كەرەك، بىرتە-بىرتە ءيىسى ءسىڭىپ جاتسىنبايتىن بولدى. ءبىراق يەسىنەن باسقا شىبىن قوندىرمادى. تالاي رەت اۋىل، اۋداننىڭ باسشىلارى قىزىعىپ الماقشى دا بولدى. ماڭىنا ادام كەلسە ەكى كوزى شاتىناپ، تاناۋى جەلبىرەپ، وسقىرىنىپ-ودىرايىپ، قىرىنداپ تىپىرشىعاننان-اق سانىنە قىزىققاندار تايساقتاي بەرەتىن. كەكىلىنىڭ ءوزى ءبىر قۇشاق بولىپ كوزىن جاۋىپ تۇراتىن. توگىلگەن جالى شۋدالانىپ تىزەسىن سوعايىن. جەرگە سۇيرەتىلگەن قۇيرىعى ارتقى اياقتارىن كورسەتپەي قاپتاپ تۇرار ەدى-اۋ جانۋاردىڭ. اكەسى اق مونشاقتى كوبىنە قىستا جالقى وتارىنا مىنەتىن. تۇلكى تىماق، سەڭسەڭ ىشىك، ساپتاما ەتىكپەن ات ۇستىندە وتىرعاندا ءتىپتى ايباتتانىپ، اقپاننىڭ ايازىندا اق قىراۋ بولىپ، قيىرشىق قاردى جەنتەگەىمەن شاشىراتىپ، دۇبىرلەتىپ كەلە جاتقاندا ەرتەگىنىڭ باتىرلارىنداي اسەر بەرەتىن. جىل سايىن تالاي قاسقىر سوعىپ الىس-جۋىققا اڭىز بولىپ تارايتىن.                         

كەيىن مال بولىسىندە اكەسى اق مونشاقتى وزىنە ءبولدىردى. تالاي جىلعى جىلقى اتىرەتىنە قوسقان ەڭبەگىن بۇلداپ ءجۇرىپ، ۇرقىنان ءبىر تاي قوسىپ الۋعادا بارىن سالىپ كوندىرگەن ەدى. ونى كىشى اق مونشاق اتادى. بۇل كەزدە اكەسى دە، ۇلكەن اق مونشاق تا قارتايىڭقىراپ قالعان ەدى. مال جەكەگە بولىنگەسىن باياعىداي قوس-قوس جىلقى سالىپ، وتارلاتاتىن داۋرەندە اقىرلاستى. ءار كىم بولىسكە تيگەن ءبىر-ەكىلى اتىن مىنىسكە ۇستادى، جۇمىسقا جەكتى. قورادان كوپ شىعارا بەرمەيتىن بولدى. جىلقىشىلاردىڭ دۇرىلدەگەن ءداۋىرى دە باسەڭدەپ قالدى. ەندىگى تىرلىك قوي باعىپ ايران ۇرتتايتىن كەزەڭگە، اۋىستى. ءبىراقتا ەندىگى ومىرگە اكەسى ونداي قىزىعىپ كەتپەيتىن سىڭاي تانىتتى. سەلقوس، ناراۋ ءبىر كوڭىل تولماستىق كۇيگە كوشتى. بار شارۋانى بالاسىنا وتكىزىپ،ءوزى سىرتتاي قاۋىمداپ عانا بايقاستاپ ءجۇردى. جاز جايلاۋ ەل ارالاپ، قاي جەردە جىلقىءۇيىرى بار دەسە سونى جاعالاپ، اساۋ ۇيرەتكەندەردى تاماشالاپ قىزىقتاعان بولىپ ءجۇردى. قىستا جوق قاراۋشىلارعا ىلەسىپ ەرمەك ەتەتىندى تاپتى. دەگەنمەن كەيىنگى ءومىرى وزىنە ونشا ماعىنالى بولماعانىن، وتارباسى بولىپ جۇرگەندەگى اڭگىمەلەرىن ايتۋمەن ءبىلدىرىپ ءجۇردى. نە دەگەنمەن زامان ءوز اعىسىن كەرى بۇرمايدى عوي. اقىرىندا جارتى عاسىرعا جۋىق الىسقان التايدىڭ اق تۇتەك بورانى مەن اق قىراۋ ايازى بۇكىل مۇشە-مۇشەسىن، بۋىن-بۋىنىن قۇرساۋلاپ الىپ سوقتى. جۇرەككە شاپقان رەماتيزىم ەم قونبايتىن ناۋقاسقا اينالدى. ارەدىك كورىم بولىپ قالعانداي بولسا اتىما ءبىر ءمىنىپ سەرگيىنشى دەپ وتىنەتىن، اتىن ىزدەيتىن. ايتقانداي ساپ-ساۋ ادامشا قۋاقىلانا قالاتىن. جۇرەككە شاپقان سۋىق اقىرى قويمادى عوي. تەك سوڭعى ارىزداسۋىندا :

- ۇلىم، مەنىڭ بالام ەكەنىڭ راس بولسا، جىلدىعىما اق مونشاقتى تۇلدا دا باس سۇيەگىن قابىرىما اپارىپ قوسىپ كوم،-دەپ توسىن تىلەك ايتتى. _ بۇلاي ىستەۋ شاريعاتقا قارسى ەكەنىندە بىلەمىن. ءبىراق كۇناسى بولسا ءوزىم كوتەرەمىن. مەنىڭ وسيەتىمدى ورىنداۋ سەنىڭ پارىزىڭ ،-دەدى وكتەم بۇيىرىپ. _ بۇدان سەن قورىقپا، اتام قازاق قازاق بولماي تۇرعاندا ساق بولىپ، كۇن بولىپ دۇم-دۇنيەنى اتتىڭ تۇياعىمەن دۇرسىلدەتكەن داۋىردە اتتىڭ جالىن ءورىپ، باسىنا قاراعايداي ءمۇيىز كيگىزىپ اسپەتتەگەن. ولگەندە مىنگەن اتتارىن بىرگە قوسىپ جەرلەگەن. ءسىلامياتتان بۇرىنعى كەزدە وسىلاي بولعان. مەندە سولاردىڭ ۇرپاعىمىن. كۇناسى بولسا ءوزىم كوتەرەمىن، تەك ايتقانىمدى ورىنداساڭ عانا بولعانى. سەن قازىر تۇسىنە بەرمەيسىڭ، مەنىڭ كوپ ءومىرىم ات ۇستىندە ءوتتى. جۇرەگىم وسى قالاۋدى تاڭدادى. بۇلدا بولسا اللا تاعالانىڭ ماعان وسىلاي ىستە دەگەن نىشانى شىعار. ال اق مونشاقتىڭ ۇرقىن جالعاۋعا ەندى سەن جاۋاپتى بولاسىڭ، ونىڭ رۋحىن ءتۇسىرىپ، ارباعا جەكپە، بەستىسىندە ۇيرەتسەڭ كەمەلىنە كەلەدى. بۇل تۇقىم قۇرىماۋى كەرەك. كەلەشەككە باراتىن ءبىر بەلگىڭ تۇبىندە وسى بولىپ قالادى ،_دەگەن-دى جىلقىسىنىڭ قامىن كوبىرەك تاپسىرىپ. ايتقانى ايتقانىنداي ورىندالدى. بىراق، قابىر توپىراعىن قايتا قوپارۋعا باتىلى بارمادى. ايعىردىڭ باسىن تەك قابىر توپىراعىنىڭ ۇستىنە ورنىقتىرىپ قويىپ قويدى. باستاپتا بىراز ۋاققا دەيىن تۇردى. ءار كىم-ءار كىمدەر :

- بۇل قايتكەنىڭ جىلدىققا سويىلعان جىلقىنىڭ باسىن بيىك اعاشتىڭ باسىنا ءىلىپ قويماۋشى ما ەدى. اكەڭ دە قىزىق ەكەن؟ _دەگەندەر بولدى. موللالاردا :_ جارىقتىق اتىن وتە جاقسى كورگەنمەن، شاريعاتقا سيمايدى عوي، _ دەگەننەن ارىعا بارمادى. ابدەن اق سوڭكە بولعان باس سۇيەك قابىر توپىراعىنا ءتىپتى دە قورقىنىش بەرىپ اربيىپ جاتاتىن. سوڭعى كەزدە ءبىر بارعانىندا اقىمى وپىرىلعان با ەكەن قابىردىڭ توبەسى ءتۇسىپ، توپىراعى جەرمەن جەكسەن تەگىستەلىپتى. الگى باس سۇيەك ءىزىم عايپ جوعالىپتى. تەك وسيەت بويىنشا دوڭگەلەنتىپ جيناعان قورعان تام عانا كۇن مەن جاڭبارعا جەمىرىلە باستاپتى. مۇمكىن قاڭعىعان يتتەر مۇجىپ اكەتتى مە، الدە سۇيەك-ساياق تەرەتىندەر جيىپ كەتتى مە ەكەن دەگەندە قويعان. نە بولسادا ايتەۋ جوق بولىپتى. سوندا بارىپ اكەسىنىڭ وسيەتىنە قيانات ەتىپ العانداي بولدى. قۇران وقىتىپ حاتىم ءتۇسىرتتى. ءبىراق جۇرەگى بىردەمەدەن ولقى سوعا بەرەتىندى شىعاردى. اكەسى جايلى اڭگىمە قوزعالسا بولدى ءوزىن وپاسىز جانداي كىنالايتىندى تاپتى. كەيدە بالاسىنىڭ سال بولىپ وتىرىپ قالۋىن، اكە وسيەتىن تولىق اتقارا الماعانىمنان با دەپ تە ۋايىمعا باتاتىن. ەندىگى كۇنى مىناۋ بولدى. وڭ جاعىمدى قىزارتىپ وتاۋ تۇسىرەمىن بە دەپ جۇرگەندە اياعىنان كەسىلىپ وتىر. بۇيتكەنشە ۇلىنىڭ ورىنىندا سول ورىندىقتا ءوزى وتىرسا دۇرىس ەدى عوي. بۇل تاعدىرعا نە شارا، كونبەي قايدا باراسىڭ؟ اقىرى تاي كۇنىنەن ءوزى باققان، كىشى اق مونشاقپەن قويدىڭ سوڭىنان ءوزى ەردى. ەلۋدى ەڭسەرىپ قالعان ادامعا قول-قاناتتان ايىرىلۋ وڭاي ما كەيدە قاجيدى، كەيدە تارىعادى، كەيدە تارىلادى. سونداي كەزدەردە ۇرتتاپ تا قوياتىن. جايلاۋدا ءوز ءورىسى، ءوز قونىسى بار. ءبىرىنىڭ جەرىنە ءبىرى باسا كوكتەسە قايىرىپ جىبەرەر، قايىرىپ الار، كەشىرىم ەتۋگەدە بولار، كەشىرىم سۇراۋعادا بولار. قوڭسى وتىرعان ەل ءبىر-ءبىرىن جاقسى بىلەدى. قايتىپ كەلەتىن ەسىكتى قاي-قايسىسى دا قاتتى سەرىپپەيدى. پالەنىڭ ءبارى ەتەكتە. بارلىق جەر ەگىن. تۇياعىڭ ءتيدى مالدان ايىرىلاسىڭ، تولەمىن تولەيسىڭ، بولماسا سوتتاسىپ باسىڭ داۋعا قالادى. سوسىن دا قوي سوڭىنان ءبىر ەلى قالماي ات ءۇستى قاراۋىل قارايسىڭ. ماشينانىڭ سانى قوڭىزدان كوپ. قاعىپ كەتەتىن، سوعىپ كەتەتىن سوقپاسى تاعى بار. اۆتوكولىك پەن موتوسيكىل قازىرعى كەزدىڭ ۇلكەن اپاتىنا اينالىپ بولدى، وعان داۋ جوق. بىلگەندە-بىلمەگەندە قۇيعىتىپ ءجۇر، قۇتتى ءبىر اتا-باباسىنان بەرى سىرىنا قانىعىپ ءجۇرگەن دۇنيەسىنەن جامان. اتام قازاق«سىرىن بىلمەگەن اتتىڭ، سىرتىنان ءجۇرمە» دەۋشى ەدى، ونى ەستيتىن قۇلاق قالدى ما. ەسىل دەرتى سول قۇلتەمىر بولدىدا قالدى. پاتۋاسى دايىن: جەم-ءشوپ جەمەيدى، سۋ ىشپەيدى، جوق قارامايسىڭ، ءوزى جۇيىرىك ءوزى زاماناۋي تەحنيكا. ەندى نە بولدى، زاماناۋي تەحنيكاڭ زاماناۋي ورىندىققا وتىرعىزىپ كەتپەدى مە، بىرەۋىن عانا ەمەس، اكەلى-بالالى ەكەۋىن بىردەي وتىرعىزىپ كەتپەدى مە تەمىر تاجال. 

باعانا بۇنىمەن ىرگەلەس قويشى جىگىت ارتىندا مىنگەستىرگەن بىرەۋى بار، تەمىر تاجالىن دىرىلداتىپ ەكى وكپەسىن قولىنا الىپ كەلە قالعان. كەلگەن بويدا:_ وۋ، جەزدەكە، مىنا جىگىتتىڭ ءبىر جۇمىسى بولىپ تۇر. مەنىڭ قويلارىمادا كوز قىرىڭىزدى سالا تۇرىڭىز. كۇن جاۋاتىن ءتارىزدى، جۇقا شىعىپ ەدىم، ءبىز اۋىل جاققا بارىپ ءبىر اينالىپ كەلەمىز. مىنا بىرەۋ جارتىلىقپەن جىلىنا ءجۇرىڭىز _ دەپ قيىلعان. سول پالە بۇيىرىندە بۇلتيىپ جاتقان ەدى. ءوز ۇلىنداي جىگىت قاي ايتقانىنا كونسىن. _ء ياسى عوي ءيا ،بىراق،بايقاڭدار،جىگىتتەر. كەش قالماڭدار_ دەپ ەسكەرتكەن. ارتىنان كوك ءتۇتىنىن بۋداقتاتىپ ولار كەتكەن. ويدان وي تۋىپ، وتكەن-كەتكەندى ساپىرىلىستىرىپ وتىرعاندا، جاڭبىر تامشىلارى دا جيىلەپ ءتۇستى. وعان تەرىسىنەن سوققان جەل قوسىلىپ، كۇزدىڭ ءبىر سۇرەڭسىز سۋىق كۇنى ات ءۇستى ادامعا جايسىزداي باستادى. سوسىن بوكتەرىنشەگىندەگى سۋلىعىن شەشىپ كيىپ الدى. ورىلعان ەگىندىككە جەتكەندە قويدىڭ ءبىر جىرعاپ قالاتىن كەزى. بار پەيىلىمەن ورمانى بىتىرلاتا جۇلىپ جاتقان قويلارىنا قاراپ وتىرعان مالشىنىڭ، سۋلىعىنا تيگەن جاڭبىر تامشىلارى قۇلاعىنىڭ تۇسىندا تىرسىلداپ جاتقان ەدى. ازداپ جاۋراعانىندا سەزىپ وتىر. ايتسەدە الگىلەردىڭ بەرىپ كەتكەن جارتىلىعى بار ەكەن-اۋ. اينەك قۇمىرانىڭ تىعىنىن اشقان زامان مۇڭكىگەن كۇلىمسى ساسىق ءيىس ەگىن القابىنا ءبىراق اڭقىعانداي بولدى. استىنداعى اق مونشاعىدا اياققا تۇسكەن سالماقتى اۋىستىرىپ، بەلىن ءبىر كوتەرىپ قويدى. اۋەل دەسەڭ قويدىڭ ارتىن الا جايىلىپ بارا جاتقان ءبىر-ەكەۋى باسىن كوتەرىپ بۇعان قايىرىلا قاراعانداي بولدى-اۋ دەيمىن. قاسقىردىڭ ءيىسىن سەزگەندەي-اق شەتتەپ بارا جاتقان قوزىلار جۇگىرگەن كۇيى ەنەلەرىنىڭ باۋىرىنا قاراي تىعىلا ءتۇستى.

اۋىز تولتىرا ەكى جۇتىپ جىبەرىپ، دەمىن از- كەم باسا تۇرىپ قويا بەرگەنى دە سول ەدى، وڭەشىن كۇيدىرە وتكەن اشتى اراق دۋىلداتقان كۇيى بويىنا جايىلىپ، دەنەسىن جيناتا قويدى. قوي جايعاندا ىشكى قالتاسىنا ۇزبەي سالىپ جۇرەتىن شاققان قۇرتىنان ءبىر كەسەگىن اۋىزىنا سالىپ مالتاي باستادى. التى مالتانى اس قىلعان قازاقتىڭ ءومىرى عوي بۇل. بىرازدان سوڭ بويى بالبىراپ جادىراي باستادى. تاعىدا لوقىلداتىپ ءبىر جۇتىپ قويدى، بۇل جولى باعاناعىداي ەمەس جاتىمدىراق ءوتتى. ەندى كوڭىلى دە كوتەرىلىپ، سەرگىپ، قاراداي ەرلەنە باستادى. بىرت-بىرت جايىلعان قويلار باياۋ عانا جىلجىپ بارادى. نەسى ەكەنىن قايدام قۇتتى بۇنىڭ ءبىر بۇيرىعىمەن ساپ تۇزەگەن ساربازدارداي بولىپ كورىنە كەتتى. ءيا، ءبىز باتىر بولعان حالىقپىز، وسىنشاما ۇلان قايىر جەردى اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن، اق نايزانىڭ ۇشىمەن قورعاپ كەلگەن باتىرلاردىڭ تۇقىمىمىز دەگەندەي، كەڭ كوسىلگەن اتىز القابىنا كوز تاستاپ ءبىراز تۇردى. اتىز با؟ اتىز زامانىنداعى ات ءىزىن سالىپ، شەكارا بەلگىلەپ، جەر يەمدەنۋدەن شىققان ءسوز. بۇل كەزىندە كوشپەلى ەلدىڭ تەريتوريالىق بەلگىسى بولعان، وتىرىقشىلىققا اۋىسقاندا ەگىندىك جەردىڭ شەكارا ارالىق بەلگىسىنىڭ اتىنا الماسىپ كىشىرەيدى. اكەسىنەن ۇققانى بويىنشا بۇل اتاۋ وسىلاي ايتىلاتىن. ال ەجەلدەن كەلە جاتقان قازاقى جىلقيسنىڭ ءبىر ءتۇرى – التاي جىلقىسى. قازاق جەرىنىڭ كەڭدىگىنە وراي اۋا كىليماتىنا، جەر شۇرايىنا قاراي ىلە جىلقىسى، اداي جىلقىسى، قوستاناي جىلقىسى، التاي جىلقىسى سىندى تۇرلەرگە بولىنەدى. التايدا قىس قاتتى، قار قالىڭ بولاتىندىقتان تەبىنگە كۇشتى، قار بۇزۋعا كەۋدەلى بولماسا ءومىر سۇرە المايدى. بۇلاردىڭ ارعى اتالارى ەرجانىبەكتىڭ سوڭىنداعى سەرىكتەرىنىڭ ءبىرى بولعان. اق مونشاق سول باتىرلار مىنگەن جىلقىلاردىڭ ناسىلىنەن ، سونداعى باتىرلىق جىردا جىرلانعان تۇلپارلاردىڭ تۇقىمى. جالعاسىپ بىزگە جەتىپ وتىر، بۇنى كەيىنگىگە جالعاۋ ءبىزدىڭ پارىز بولماق. 

ويدىڭ ۇشى بۇعان جەتكەندە، قويشى وزىنەن-ءوزى قورلانىپ كەتتى. اتا-بابا مۇراسى، اكە اماناتى دەگەندى ويلاماپتى-اۋ بەيباق، اق مونشاقتىڭ تۇقىمىن توزدىرىپ جابى قىلىپ قوي سوڭىنا سالىپ ءوتىپتى عوي، باتشاعار. دۇنيە-اي دەگەن . اكە وسيەتىن ورىندايتىن جاعداي بولدى ما بۇندا !؟ قوي باعىپ ۇيرەنبەگەن بايقۇس كوپكە دەيىن مويىنسال بولماي ءبىر ءجۇردى، بابىن تاپپاي ءبىر ءجۇردى، ءسۇيتىپ ءجۇرىپ از عانا مالدى قۇرتىپ الا جازدامادى ما. سەتەر ات باپتاعاندى قويىپ، بارلىق جۇمىسقا سونى جەكپەدى مە؟ اقىرى قويشىنىڭ قوي تورىسى بولدى دا شىقتى. وعان نە شارا. بارلىعىن تۇرمىس بيلەپ كەتتى عوي، ايتپەسە، ءبىر اتىن باپتاپ الۋ بار قازاقتىڭ قولىنان كەلمەس پە ەدى. جاقسى باعاعا ساتىپ بەر دەگەندەر بولدى، ءبىراق اكەسىنىڭ ءسوزى ەسىنە ءتۇستى دە ايىرىلعىسى كەلمەدى. 

- جىلقىنى بىزدەن ەرتە مىنگەن حالىق جوق،-دەپ وتىراتىن اكەسى. _ ساي-سالا، تاۋ-تاستىڭ ءبارى سۋرەت، سونىڭ ءبىر ءبولىمى جىلقىعا ارنالعان. جىلقى ۇستاپ تۇرعان، ءمىنىپ تۇرعان، ات ءۇستى ساداق تارتىپ تۇرعان ادام سۋرەتتەرى-تۇعىن. قاي جىلى جارتاس سۋرەتتەرىن ارناۋلى زەرتتەۋگە كەلگەن عالىمدارعا جول باستاعانمىن. سولاردىڭ ايتۋىنشا ءبىزدىڭ زاماننان دا ارى وتە ارى قىلىپ ايتقان. اتقا بايلانىستى ارعى زاماندا سالىنعان سۋرەتتەر باسقا جەرلەردەن تابىلا بەرمەيدى ەكەن، تەك ءبىزدىڭ وڭىرلەردەن عانا شىققان. سونداعى ءبىر ورتا جاستارداعى عالىم ەكەۋى سول جارتاستاردىڭ بىرىندە اتقا ءمىنىپ قاتار تۇرىپ راسىمگەدە ءتۇسىپتى. ول ءراسىم « مۇرا قورعاۋشى » دەگەن اتپەن گازەت-جۋرنالداردا دا باسىلعان. ءالى كۇنگە دەيىن تورىندە ءىلۋلى تۇر. قارت جىلقىشى اتتىڭ بابىندا جاقسى بىلەتىن ادام ەدى. ول ايتاتىن: 

- شەتەلدىڭ جىلقىلارىنىڭ كوبى سيدام ،سۇلۋ، ۇشقىر ەكەنى راس. ءبىراق سولاردى شىنايى تۇرمىسقا اكەلىپ كورشى، ءبىزدىڭ اتتارمەن تولىق ءبىر اي بىرگە ايداشى اشتانءولىپ قالسىن. ولار بار بولعانى قۋىرشاق بيكەشتەر سياقتى. تازا تابيعي تارپاڭدىق قاسيەتىن ساقتاپ قالعان تەك ءبىزدىڭ جىلقىلار عوي، شىركىن! ءبىراق باعى قاي زاماندا جاناتىنىن كىم ءبىلسىن. بايگە!  بايگە!  بايگە شىن مانىسىندە ۇزاققا شابۋ كەرەك، ءبىزدىڭ اتتار جەتپىس-سەكسەن شاقىرىمنان كەيىن سىنالادى. قازىرعى حالىقارالىق بايگە دەپ جۇرگەنىڭ نە ءتايىرى، ەكى اينالادى، ءۇش اينالادى ءبىتتى. اتتىڭ تۇياعى قىزعانشا جارىس اتاقتاپ كەتەدى. بايگە مە سول. جاياۋ ادامنىڭ ءوزى قىرىق شاقىرىم جۇگىرىپ جاتقاندا، اتتى الىس جول سىناماي ما. جۇزدەن جۇيىرىك، مىڭنان تۇلپار شىعاتىن بايگەلەر بولسا عوي، اتتەڭ! جەتپىس-سەكسەن ءتىپتى ءجۇز شاقىرىم الامان بايگەلەر وزدىرىپ بۇكىل دۇنيەنىڭ جۇيىرىگىن قوسسا، قازاق جىلقىسىنىڭ داڭقى سوندا شىعار ەدى. امال بارما، قازىرگە ونداي ءامىر پارمەن بولماي تۇر عوي ،-دەپ وتىرعاندارعا قىدىرتا ءبىر قاراپ قوياتىن دا، ساپتامانىڭ قونىشىنان شاقشاسىن الىپ ەتىگىنىڭ تابان قىرىنا تىقىلداتىپ قويىپ تىعىنىن اشاتىن. سۇرامشاق قولداردا ءار تۇستان سوزىلىپ ۇمسىنا بەرەتىن. ءۇي تولى ادام كەۋىلدەسىپ قازاق جىلقىسىن ماقتاپ وتىرعاندا، بىرەۋى تۇرىكپەننىڭ اقالتەكەسىن سىناسا، بىرەۋى مۇڭعۇلدىڭ ماستەگىن ايتىپ قالاتىن. 

- قويشى-ەي، ول ماستەگىڭدى ، بۇزاۋ باس ءوزى تىپتەن الاسا، ۇسقىنسىز،-دەسە، بىرەۋى: _ ايتاسىڭ-اۋ ناق كۇيسىز كۇلىك سول. كەزىندە شىڭبولات دۇنيەنى جاۋلاعاندا سول ماستەكتىڭ توزىمدىلىگىنە سۇيەنگەن دەيدى. 

- شىركىن، اتتىڭ سۇلۋى اعىلشىننىڭ ارعىماعى دەيدى عوي ،-دەپ اڭگىمەنىڭ قوزىن ءتىپتى قوزداتا تۇسەدى. ال سوسىن ونىڭ ءبىتىمى، ءجۇرىسى، شابىسى، بابى جايلى ۇلكەن ءبىر تالقى باستالاتىن دا كەتەتىن. كەيى ءبىلىپ ايتادى، كەيى ەستىگەنىن ايتادى، بارىنىكى ءجون. 

بۇل ەس بىلگەلى اكەسىنىڭ توڭىرەگىندە تەك جىلقى جايلى اڭگىمەلەر عانا كوپ ايتىلعان ەكەن. ءبىردى ءمىنىپ، ءبىردى ايىرباستاپ جۇرسەدە اق مونشاق دەگەندە اكەسىنىڭ ىقلاسى ەرەكشە بولىپ ءوتتى. ولەر الدىندا ءبىر كۇنى مەنى دالاعا شىعارساڭ، اق مونشاعىمدى بىراز كورىپ وتىرايىن دەگەن تىلەك بىلدىرگەن بولاتىن. “ماقۇل، قيماي جاتىر عوي، كوپ جىل مىنگەن اتى، سەرىگى بولعان”- دەپ اق مونشاقتى جەتەلەپ اكەلىپ شىلبىرىن قولىنا بەرگەن. ات تا باسىن يزەكتەتىپ يەسىن يىسكەلەپ الدىنعى اياعىمەن جەر تارپىعانداي قيمىلداپ قويىپ تۇرعان ەدى .  

- ە ، اق مونشاق ! ەكەمىز شەرىك عاسىر جولداس بولدىق. ءبىر-بىرىمىزگە سەرىك، احىرەتتىك دوس بولدىق. تەك سەن سويلەي المادىڭ، ءبىراق مەنىڭ ويىمدى ايتقىزباي ءبىلدىڭ. تالاي ايسىز قاراڭعى تۇندە، اتتام جەر كورىنبەيتىن اق تۇتەك بوراندا جول تاۋىپ ، جەتەر جەرگە اداستىرماي جەتكىزگەن ەدىڭ. سەن بولماساڭ مەن دە الدە قاشان باقيلىق بولعان بولار ەدىم. مەن سەندەي سەرىگىم بولعانىن ماقتانىش ەتەمىن. بۇل دۇنيەدەگى ەڭ قيماسىمنىڭ ءبىرىسىڭ. ولاي دەيتىنىم _ قانات-قۇيرىعىم بولدىڭ. قاشقاندى اتتاتپادىم، قۋعانعا شاڭىمدى كورسەتپەدىم. سەن مەنىڭ ايباتىم، قايراتىم بولدىڭ. سەنىڭ ۇستىڭدە وتىرعاندا حان تاعىندا وتىرعانداي ەدىم. ەر تۇرىكتىڭ ۇرپاعى ەكەنىمدى سوندا انىق سەزىنەتىنمىن. سەنەن كۇش-قۋات الاتىنمىن. تالاي-تالاي جىلقى كۇزەتىندە ىقتاعان جىلقىنى سەنىڭ قاجىر-قايراتىڭمەن قايىرعان ەدىم. مالعا قاسقىر شاپقاندا سەنىڭ ايبارىڭنان ازۋى التى قارىسءبورىدە قايمىعىپ، قۇيرىعىن بۇتىنا قىسا قاشاتىن. ەشقانداي حاۋىپتان قاشقاقتامايتىنىڭ ۇنايتىن ەدى. سەن ماعان سەنسەڭ، مەن ساعان سەنگەنمىن. انتەك شارگەزدىگىڭ مەن قيقارلىعىڭ وزىڭە جاراساتۇعىن. ونداي ەرلىگىڭدى مەن جاقسى تۇسىنەمىن عوي، دوسىم. راس، سەنىڭ قامىڭدى جەمەگەن كۇنىم جوق شىعار، ءوزىم تاماق ىشپەسەمدە الدىمەن سەنىڭ كۇتىمىڭدى قامدايتىنمىن. سەن ونى ابدەن بىلەسىڭ. ەستىسىڭ عوي،شىركىن. كەيبىر جامانداردان الدە قايدا اقىلدى، الدە قايدا وجەتسىڭ. الدىڭا كەلگەندى تىستەپ، قىرىڭا كەلگەندى قان قاقساتاتىنسىڭ. بىلەسىڭ بە، ساعان ءومىرى قامشى سالىپ كورمەدىم، ءسۇيتتىم. ارقىراعان قالپىڭمەن، ايعىر قالپىڭمەن ءوتتىڭ، ارمانىڭ قالماسىن دەدىم. سەن ونى تۇسىنەتىنسىڭ، قيقارىم، ەرىم. بۇكىل ادام بالاسىنىڭ ىشىنەن دوستىققا مەنى تالداعانىڭا بولا ماڭگى بورىشتارمىن، دوسىم. ءبىر-بىرىمىزگە وكپەمىز جوق. اتتەڭ كەش تۋىلدىق، وعان وكىنبەيمىن، بۇل دا تاعدىردىڭ ءبىر سىناعى بولار. ال ەندى جول تاۋسىلايىن دەپ تۇر. وزىڭمەن سىرلاسىپ، ارىزداسايىن دەپ شاقىرعانمىن. سەن دە قارتايدىڭ، مەندە قارتايدىم. بۇرىنعى مونشاقتاي جىلتىراپ تۇراتىن، قاشاندا ءتىرى تۇراتىن ءجۇنىڭ جىعىلدى. اقتىڭ وڭعانىن، قۋراعانىن كورىپ وتىرمىن. تۇياعىڭ دا توزىپ تۇرالاۋعا جاقىندادىڭ-اۋ كارى دوسىم. مەنىڭ حالىمدى دا كورىپ تۇرسىڭ، ءال- قۋات كەتتى. ەسىك پەن ءتور الىس ساپارعا اينالدى. ءىشىم سەزەدى، مەن بۇرىن كەتەتىن شىعارمىن. اتا-بابامنان قالعان ءداستۇر بويىنشا جال-قۇيرىعىڭ تۇلدانادى. ءبىراقتا كوپ وتپەي قاسىما الدىرىپ الامىن. ارتىق كەتكەن جەرىم بولسا كەشىركارى دوسىم، ال ەندى حوش بول ! سەنى سوندا توسايىن، مىنا دۇنيەگە رازىمىن دەسەڭ بولدى ،- دەگەن اكەسى وتە سالماقتىءارى تىنىستاي-تىنىستاي سويلەپ. عاجابى اكەسى كادىمگى كونە دوسىنا سويلەگەندەي ەركىن، سەنىمدى ايتقان ەدى ءار ءبىر ءسوزىن. اق مونشاق تا ءبارىن ءبىلىپ تۇرعانداي باسىن يزەپ، قۇلاعىن قايشىلاپ قويىپ تۇردى.  

اق مونشاقتىڭ باسىن كىم الىپ كەتتى ەكەن دەگەن وي قويشىنىڭ دەنەسىن تىتىرەتكەندەي بولدى. جانىن جەگىدەي جەپ كەلە جاتقان كىنالى كوڭىل كۇيدەن ايىعارمىن با دەگەن ويمەن بوتەلكەگە قول سالدى. قىلقىلداتا جۇتىپ-جۇتىپ جىبەرىپ ەرىنىن جىمقىرىپ، اتتىڭ ۇستىندە بۇكشيەەن قالپى بىراز وتىردى. كەنەت ەسىنە كوگىلدىر ەكىراننان كورگەن ءبىر ءىس ورالا كەتتى. ىشكەرىدەن كەلگەن اقشاسى كوپ ءبىر كاسىپكەر، ىلە وڭىرىنەن كەلىستىرىپ وتىرىپ ات فەرماسىن اشقان. دۇنيەنىڭ جەر-جەرىنەن اسىل تۇقىمدى جىلقىلار اكەلىپ ساياحاتشىلاردى باۋراپ العان. جەرلىك جىلقىنىڭ ءناسىلىن ساپالاندىرۋ ءۇشىن ولاردى ءوز ارا بۋدانداستىرىپ، ءتىپتى دە جوعارى ونىمدىلىككە جەتپەكشى بولىپ جاتىپتى. جىلقىنىڭ ەتى، قىمىزى ادام اعزاسىنا اسا پايدالى ەكەن. اۋەل دەسەڭ بۋاز بيەنىڭ سىدىگى بەلسىزدىككە تابىلمايتىن مىڭ دا ءبىر ەم كورىنەدى. فەرماعا كىرىپ جاتقان پايدادا ەسەپ جوق. جۇرگىزۋشى زىرىلداعاندا ەرنى-ەرنىنە تيمەيدى. توڭىرەگىندە تۇرعان ساياحاتشىلاردا جۇتىنىپ-جۇتىنىپ قويادى. ءسوز كەزەگى فەرما ديرەكتورىنا بەرىلگەندە باسقاشا سايرادى: 

-مەن شينجياڭدا شەكارا قورعانىس شەبىندە جاۋىنگەر بولعانمىن، اتقا ءمىنىپ شەكارا شارلايتىنمىن. ارينە، العاشىندا وتە قيىن بولدى، اتقا ءمىنۋدىڭ ءوزى وتە قيىن، جاپالى جاتتىعۋ ەدى. جىلقىنىڭ مىنەزىن يگەرىپ، وعان باۋىر باسىپ، جاقىن تارتىپ ءوزىڭ ونىڭ يەسى ەكەنىڭدى سەزدىرۋىڭ ، قىسقاسى ەكەۋىڭنىڭ تاعدىرىڭ بىرگە ەكەنىن ۇقتىرۋىڭ كەرەك. قازىر ويلاسام مەنىڭ ءومىرىمدى جىلقى وزگەرتىپتى. كەيىن قوسىننان بوساپ اۋىلعا قايتتىم. ءبىراق جاتسام _ تۇرسام ەسىمنەن جىلقى كەتپەي قويدى. اقىرى بىرەر جىلعى پايدامدى جيناپ، ۇكمەتتىڭ ءتيىمدى ساياساتىنان پايدالانىپ وسى فەرمانى قۇرىپ شىقتىم. قازىر فەرمامىزدا التى جۇزدەي جىلقى بار. سان-سالالى قىزمەت ەتەدى. ماسەلە وندا ەمەس، جىلقى ادام سىقىلدى ەستى حايۋان. ۇستىندەگى ادامنىڭ نە ويلاپ كەلە جاتقانىن، بىردەن سەزە قويادى، قارسى كەلە جاتقان كىسىگە توقتاعىڭ كەلەتىن-كەلمەيتىنىڭدى ءتىزگىن ۇستاۋىڭنان نە قامشى قاعىسىڭنان-اق بىلە قويادى. بارىنەن دە كەرەمەتى ات ۇستىندەگى راحاتتى، ات ءۇستى كوڭىل حوشىن ەشقانداي لاززاتپتەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. قانداي قىمبات ماشينا ءمىن بەكەرشىلىك، جانسىز، قاڭقيعان تەمىر عانا، بار بولعانى سول. جىلقى ادامنىڭ كولىگى عانا ەمەس دوسى، تۋعان باۋىرى دەپ ايتۋعا ابدەن نەگىزىم بار، ونى تەك ات ءۇستىندە ءومىر وتكىزەتىندەر عانا سەزىنە الادى. ەندىگى ءومىرىم وسىندا وتەتىن شىعار، ۇيتكەنى مەن مىنا ءومىردى اتسىز ەشۋاقىتتا ەلەستەتە المايمىن،-دەگەن الگى سابازىڭ. سونداعى قىزعانىشىنىڭ قىزىل يتكە جەم بولعانىن ءالى ۇمىتقان جوق. بىردەمەسىن تارتىپ العانداي-اق قاراداي ءىشى ورتەنىپ، كۇيىپ-پىسقان. اۋەل دەسەڭ  اق مونشاقتىڭ باس سۇيەگىن وسى الىپ كەتكەن بولماسىن دەگەن ابەس وي دا ساناسىنا ساپ ەتە تۇسكەن. قويشى، ونى قايتەدى، بولماسا ءتىرى جىلقى ەمەس،  قۋ باستى نە قىلا قويادى دەگەندەي ءبىر كۇمان ارالاس ويدا بولعان ەدى-اۋ وندا . 

بويعا تاراپ جاتقان زاھاردىڭ اسەرى بولار، قويشى سۋلىقتىڭ كۇلاپاراسىن ارتىنا قايىرىپ تاستاپ، كەۋدەسىن اعىتىپ، تەرەڭ- تەرەڭ تىنىستاپ الدى. جاڭبىر ۇدەمەگەنمەن ءالى تولىق توقتاپ قالعان جوق، تىرسىلداپ تامىپ تۇر ەدى. بۇلت تۇتاسىپ كۇن كوزىن جاۋىپ العاندىقتان بولار، ەكىنتى بولماي-اق كۇڭگىرت تارتىپ كەش بولا باستاعانداي سەزىلدى. دەسەدە قاراڭعى تۇسكەنگە ءالى بار. كىنالى سەزىمنەن قۇتىلا الماي كەلە جاتقان قويشى، اتتىڭ باسىن كوتەرمەستەن جۇرە جايىلعان سىلبىرلىعىنا شىداي الماي تىزگىندى تارتىپ، تەبىنىپ-تەبىنىپ قالدى. اۋىزدىعى سالىنباعان اتتىڭ باسى قاتتى ەدى ءارى ونىڭ تەبىنگەنىن دە كوپ ەلەي قويماعانداي. قويشى ەكى قولىن جايىپ، باسىن شالقايتىپ :

-مەن نەدەن كىنالى بولدىم ؟ اق مونشاقتىڭ باسىن جوعالتقان جوق ەدىم عوي،-دەپ ءوز-وزىنەن داۋىستاپ جىبەردى. شالقايعان بەتىنە سۋىق جاڭبىر تامشىلارى كەلىپ ۇرىلدى. قۇتتى ءزاۋ بيىكتەن بىرەۋ تۇكىرىپ جىبەرگەن سياقتى ما، الدە بايتەرەكتىڭ باسىنداعى قارعانىڭ ساڭعۋىنداي ما ءبىر اسەر بەردى. 

- جوق، سەن كىنالى ەمەسسىڭ!-دەدى ءبىر قوڭىر داۋىس. جەردىڭ استىنان شىققانداي قۇمىعىپ ەستىلدى، دەسەدە انىق ەستىگەن ەدى. ساسىپ قالعان قويشى جالت بۇرىلىپ ارتىنا دا، جان-جاعىنا دا قاراپ ۇلگىردى. ەشكىم جوق. سوسىن بارىپ ەسىنە كەلگەندەي :

- ەي، جامان نەمە، ەندى كەلدىڭ بە؟ شىق بەرى، سەنىڭ مالىڭدى قارايمىن دەپ مالمانداي سۋ بولدىم. جارتىلىعىڭ تاۋسىلىپ ءبىتتى، قيقاقتى قوي، شىق بەرى!-دەپ ايعايلاپ جاتىر قارلىعىڭقى داۋىسپەن. 

- ول ەمەس، مەنمىن-دەدى الگى داۋىس تاعى كۇڭگىرلەپ. بۇل جولى اتتىڭ استىنان شىققانداي بولدى. اتتىڭ استىندا جاتقان قايداعى ادام . مۇمكىن جىرا- شۇڭقىر بولىپ سوعان جاسىرىنىپ جاتقان شىعار.  ەڭكەيىپ اتتىڭ باۋىرىنا ءۇڭىلىپ قاراي بەرگەنى سول ەدى، اتى باسىن كەرى قايىرىپ : 

- مەنمىن سويلەگەن،-دەگەنى ۇزىن كۇرەك تىستەرىن اقسيتا، ەرنى دە اشىلىپ تاناۋىن قۋسىرىپ العان. 

- استاپىراللا، سايتان ءمىنىپ العانمىن با ؟-دەپ باج ەتە تۇسكەن قويشى اتتان قالاي تۇسكەنىن ءوزى دە بىلمەي قالدى، انشەيىن قۇيرىعىمەن وتىرعان قالپى كەرى شەگىنشەكتەپ تىپىرلادى دا قالدى. 

- قورىقپا، يەم، مەن عوي. جيرما جىلداي بىرگەمىز. ەندى تانىماي قالدىڭ با ؟ 

- سەن كىمسىڭ ءوزى؟ استاپىراللا، كوزىمە نە كورىنىپ تۇر، سايتانسىڭ با، نەمەنەسىڭ ءوزى ؟-دەپ قويشىنىڭ ەسى شىعا الاسۇردى. ورنىنان سول تۇرا الماعان قالپى سۇيرەتىلە شەگىنشەكتەي بەردى. ەكى-اق اتتاپ توبەسىنەن تونگەن اتى، باسىن ءيىپ قويشىنىڭ توبە تۇسىنان يىسكەگەندەي ءبىر نۇقىپ قويدى. 

- اۋلاق كەت، سايتان العىر، سەن اق مونشاق ەمەسسىڭ ! ارى كەت، ارى كەت، ويباي! ارى كەت،-دەپ قويشى بار داۋىسىمەن شىڭعىرا زار يلەدى. 

-سەن اكەڭە تارتپادىڭ، قورقاقسىڭ، ەزسىڭ! ال ۇلىڭ ءتىپتى پاسىق. سايتاندى سەن مىنگەن جوقسىڭ، ۇلىڭ ءمىندى، ءمىندى دە نە بولدى!؟ جەر باسىپ جۇرگەنگە زار بولىپ قالدى ەمەس پە!؟ قويشىنىڭ العاشقى قورقىنىشى باسىلماسادا ادامشا سويلەپ تۇرعان مىنا حايۋانعا نە دەۋگە بولارىن بىلمەي دال بولدى. عالامنىڭ بۇل مۇعجيزاسىن كوزىمەن كورگەن قويشىدا دا ارمان جوق شىعار. قالاي بولماسىن ازداپ ەس جيىپ، ساقتانا قاراپ، بارلاي باستادى، دەسەدە :

- ءيا، جاراتقان يەم، ءوز كوزىمە سەنەيىن بە، سەنبەيىن بە ، بۇل نە قۇدىرەتىڭ؟! سۇبىھان اللا ءوزىڭ جار بولا گور...-دەپ جالبارىنعان بولىپ جاتىر وزىنشە. 

- يەم، سەن قورقاتىن قۇبىجىقتان قورىقپاي، وزىڭە ادال مەنەن قورقاتىنىڭ قالاي ؟ مەنەن دە ارعى تەگىمنەن دە نە جاماندىق كوردىڭدەر. مەن اق مونشاقتىڭ ۇرقىمىن، ارعى تەگىمدى سۇراساڭ شالقۇيرىقتان تارايمىن. سەنىڭ ارعى اتا-باباڭ ەرتوستىك ەمەس پە!؟ 

- ءيا، سولايى سولاي شىعار، ءبىراق ول ەرتەگى عوي. 

- ەرتەگى بولسا نە بولىپتى. ەرتەگى دەگەن ەرتەدە بولعان ىستەر. ءبىز سول داۋىردەن بەرى سەنىڭ اتا-باباڭمەن بىرگە ءومىر كەشتىك، جالماۋىز-جادىعويلەرمەن بىرگە كۇرەستىك، ونى سەن دە جاقسى بىلەسىڭ. 

-ءيا...ەرتوستىك، شالقۇيرىق، كۇنىكەي، جەر استى جىلان بابى حان...- قويشىعا ەندى-ەندى ەس كىرىپ، ۇمىتقان دۇنيەلەرىن ساناي باستاعانداي بولدى. ءبىراق ول ەرتەگى ەمەس پە، شىندىق ەمەس قوي! 

- سەنشە شىندىق قانداي بولۋشى ەدى؟ ەكەمىزدىڭ وسىلاي تۇرعانىمىز دا شىندىق ەمەس پە؟ بۇعان نە دەيسىڭ، يەم ؟

ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەي تۇرعان قويشى ەكى كوزىن كەزەك ۋقالاپ تاڭدانىسىن جاسىرا الماي تۇر. ءبىراق تا سەنبەسكە نە شارا.

- ءيا، بۇل شىندىق. ەرتوستىك ءداۋىرى دە شىندىق. ول كەزدە اتا-بابالارىمىز جاقسى ءتىل تابىسقان ەكەن. بۇكىل جەر بەتىندە العاشقى بولىپ ءبىرىنىڭ مۇقتاجىن ءبىرى تاۋىپ، ءتىل تابىسقان ەكى اسىل زات، سەنىڭ جانە مەنىڭ ارعى بابالارىمىز بولعان. سوسىن وزگە وڭىرلەرگە تاراعان. جىلقى مەن ادامزاتتىڭ دوستىعى وسىلاي باستالعان. ءبىر-بىرىنىڭ ءتىلىن بىلمەسە ءوزارا قايتىپ تۇسىنىسە الادى. 

- دۇرىس-اۋ ، سولايدا شىعار. 

-شىعار ەمەس، سولاي.  ەرتوستىككە سەرىك بولىپ، جەر بەتى مەن جەر استىن باعىندىرۋعا كۇش قوسقانىمىز سياقتى ودان بەرى دە تالاي زامان كۇندىز-ءتۇن بىرگە بولىپ كەلە جاتىرمىز. 

- ءتۇسىندىم دەلىك، بىراق ودان بەرى قانشاما زامان ءوتتى، مىناداي تىلگە كەلىپ ءوزارا سويلەسپەگەن ەدىك قوي. مەن اداممىن،سەن بولساڭ...

- ءيا، ول سولاي. ناعىندا ءبىز ادامنىڭ ءتىلىن بىلدىك. سەندەر – ادامدار ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدى يگەرگەن جوقسىڭدار. دۇنيە جارالعاندا سەندەر ىرىقتى، ءبىز تاۋەلدى بولدىق تا سەندەرگە قاراي بەيىمدەلە بەردىك. جانەسىندە سەندەردىڭءارءبىر قيمىل- قوزعالىستارىڭنان نە ويلاپ كەلە جاتقاندارىڭا دەيىن سەزە الاتىن ورەگە جەتتىك. سوسىندا سويلەپ قاجەتى قالمادى. ەگەر ءبىز سويلەسەك تاۋەلدەۋشى-تاۋەلدەنۋشىلىك قاتىناس، ءتىپتى عالامدىق تەپە-تەڭدىك جويىلىپ، ۇلكەن اپات بولادى. ايتپەگەندە زەڭگى بابا الىپپەسى، ويسىل قارا الىپپەسى، شوپان اتا الىپپەسى بار. ولاردىڭ ءبارى دە تۇسىنە الادى، سويلەمەيدى. سەندەردىڭ ەڭ ۇمتىلعاندارىڭ سىبىزعىمەن عانا كوڭىل-كۇيىن ، ويىن جەتكىزۋگە قۇلشىندى. قۇلىنى ولگەن بيەنى يدىرە الدى، ۇرىككەن ءۇيىردى توقتاتا الدى، بىراق سويلەي العان جوق-تى. ولاردىڭ ءبارى دە ادام ءتىلىن ءبىلدى، اداممەن دوستاستى، ادامعا ادال بولدى. يەسىنە جان-تانىمەن قىزمەت قىلدى. جان-تانىمەن دەگەندى تۇسىنەسىڭ عوي ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك، كوشى-قون ءبارى-بارى بىزدىڭ مويىنىمىزدا بولىپ كەلدى عوي. ءبىراق بۇگىنگە جەتكەندە جاراتىلىستىڭ سول سىزىعىنا وپاسىزدىق جاسادىڭدار. سوندىقتان قايتا ءبىر ءتىل قاتۋعا تۋرا كەلدى. ال ول مىندەت ماعان جۇكتەلگەنىن وتە ابىروي سانايمىن. ءوز باسىم شالقۇيرىق زامانىنان كەيىنگى، ەكىنشى رەت ادام بالاسىمەن تىكە سويلەسىپ تۇرعان وكىلمىن. سەندەر بۇنى تۇسىنبەيسىڭدەر، ازىرشە جەتى قات كوكتىڭ ءبىرىنشى قاباتىنىڭ تەرەزەسىنە دەيىن عانا سەكىرىپ بارىپ جۇرسىڭدەر. كەلەشەكتە جەتى قاتقا جەتكەندەرىڭدە بۇنىڭ سىرىن قانىق بىلەتىن بولاسىڭدار دەپ ۇمىتتەنەمىن. بۇل جولعى ديالوگتىڭ ماقساتى مىناۋ : 

-“سەندەر ءبىزدىڭ ناسىلىمىزدى ازدىرىپ، توزدىرىپ باراسىڭدار. قوي مەن سيىردىڭ تاعدىرى ءتوزىپ بولمايتىن كەزەڭگە جەتتى. بۋدانداستىرىپ ازدىرۋمەن بىرگە ازىققا تويىندىرۋ ءۇشىن جاسالىپ جاتقان قياناتتاردى قاساقانا جاۋىزدىق دەپ ايتۋعا بولادى. ونى تويىندىرىپ قاسقىرعا نە ارىستانعا بەرمەيسىڭدەر عوي، قايتا اينالىپ وزدەرىڭ جەپ جاتىرسىڭدار. قىسقاسى، بىزگە ەمەس تۇپتەپ كەلگەندە وزدەرىڭە جاسالىپ جاتقان قيانات قوي بۇل. ادامزات باسقانىڭ ءتىلىن ەمەس ءوز تىلدەرىڭدى، ءوزارا ءبىر-بىرىڭنىڭ تىلدەرىڭدى تولىق بىلەتىن بولدىڭدار. اقىلدىلاردىڭ ءۇيىرىندە بولۋ، ءسوزىن بۇرماۋ، امىرىندە بولۋ دەگەندى قاشان ۇعىنار ەكەنسىڭدەر. اسىرەسە، قۇلتەمىر داۋىرىنە اياق باسقالى، ءبىزدى تەك جەيتىن ازىق رەتىندە عانا ويلاستىرىپ كەلەسىڭدەر. ءبىزدىڭ كۇش-قايراتىمىزعا، اقىل-ايلامىزعا سەنبەيتىن، سەنگىسى دە كەلمەيتىن بوپ الدىڭدار. ويسىل قارانىڭ ورنىنا ماشينا ءۇي كوشىرىپ، ءبىزدىڭ ورىنىمىزعا موتوسيكىلمەن، اۆتوكولىكپەن جارىسىپ وينايتىندى شىعاردىڭدار.ال جارىس! سول كەرەكپە سەندەرگە، مويىنى ءۇزىلىپ، ومىرتقاسى وپىرىلىپ جاتقاندار قانشاما. الميساقتان بەرگى اتتان جىعىلىپ مەرت بولعانداردىڭ سانى ەكى دوڭگەلەكتى، ءتورت دوڭگەلەكتى ەربيگەن-سەربيگەندەردىكىنىڭ سانىنان الدە قايدا از. ول بيشارادا اقىل-ەس جوق عوي ! ال ءبىز بىلەتىنبىز، جىرا-ۇرا بولسا، دەنەمىزدى تەڭشەپ قارعىپ كەتەتىنبىز، بولماسا اينالىپ كەتەتىنبىز. سەنى ەس-ءتۇسسىز ماس كۇيىڭدە تالاي امان-ەسەن جەتكىزگەنىمدى ماقتانىپ، ءوزىڭ ايتپاۋشى ما ەدىڭ. ءبىز ادامزاتتى قورعاۋدى ءوزىمىزدى قورعاۋ دەپ ۇقتىق، سەندەر ءبىزدى قورعاۋ ارقىلى وزدەرىڭدى قورعاۋدى بىلمەدىڭدەر. 

- قاي كەزدە دە تارىلعاندارىڭدا جاندارىڭنان تابىلعان ەدىك. ەسىڭدە مە ، قابانبايدىڭ قۋباس اتپەن سەرتەسۋى كۇنى كەشە عانا ەمەس پە ەدى. ونىڭ ار جاعىندا تايشۇبار مەن ەرتارعىن، تايبۋرىل مەن الپامىس قان مايداندا ءبىر تۇلعاداي بىرىگىپ عانا جەڭىسكە جەتكەن. قۇلاگەردىڭ ءتىلىن تاپقان اقان سەرى سەكسەن شاقىرىمدىق بايگەدە، مىڭ ءۇش ءجۇز اتتىڭ ابىرويىن تارتىپ الدى ەمەس پە . سول بايگەدەن قۇلاگەر عانا ەمەس اقان دا كەلدى عوي. سەرىنىڭ اكەسىن جوقتاۋى ەشكىمنىڭ ەسىندە جوق، ەسەسىنە « پاي،پاي قۇلاگەرىم-اي! » ءانىن بار قازاق بىلەدى. مىنە، جىلقى مەن ادام باۋىرمالدىعى، تۋىسقاندىعى دەگەن وسى. 

ال سەنىڭ وتىرىسىڭ انداعى ، ءوز دوسىڭنان ءوزىڭ شوشىپ. دوس پەن دۇشپاندى ايىرا بىلمەگەن ۇلكەن وپىق جەيتىنىن بىلگەنىڭمەن، ءبارى ءبىر اجىراتا الماي وتىرسىڭ. سول ما اقىل ەستىڭ يەسى بولعانىڭ، سونىمەن مىنا دۇنيەنىڭ تىرەگى بولامىز دەپ ويلايسىڭدار ما؟ بۇل قىلىقتارىڭمەن وزدەرىڭمەن قوسا بارشا جان يەسىن تۇڭعيىققا باتىرىپ بارا جاتقاندارىڭدى بىلەتىن ۋاقىت جەتتى. ەندى قيمىلداماساڭدار كەش قالاسىڭدار، بىزگە جاساعان قياناتتارىڭ ءوز باستارىڭا تونگەن زۇلمات ەكەنىن عانا ەسكەرتەمىن. ال حوش بول! سەنىڭ زامانىڭدا تۋىلعانىما وكىنەمىن ، بىراق ايتارىمدى ايتىپ قالدىم، ايتەۋ. سەن قورىقپا، اق مونشاقتىڭ باسى اكەڭمەن ءبىر توپىراقتىڭ استىندا جاتىر. قاي جىلى ەلدىڭ ۇرەيىن ۇشىرعان قاتتى ءبىر ءزىل-زالا بولماپ پا ەدى، سودان قابىردىڭ توبەسى وپىرىلعاندا بىرگە استىنا كەتكەن. ولار قازىر بىرگە، وعان قام جەمە. ەكەمىزدىڭ ورتامىزداعى تەڭدىك قاتىناس بۇزىلدى، سوندىقتان مەن ءوز جولىما كەتەمىن. بۇل عالامدىق جۇيە سەگىنالى” . 

اق مونشاق دەنەسىن سىلكىپ-سىلكىپ، باسىن شايقاقتاتىپ، جەر تارپىپ باۋىرىن ىشىنە تارتىپ بارىپ قايتا كۇشەنگەندە ايىلدار تارىس-تارىس ءۇزىلدى دە قالدى. دەنەسىن قايتا ءبىر سىلكىگەندە ەرتوقىم جەرگە توپ ەتە ءتۇستى. قويشىنىڭ كوزى شاراسىنان شىعا ەكى قولىن ەربەڭدەتىپ، شىلبىردان ايىرىلىپ قالمايىن دەگەن ءبىر دالباسا ارەكەتپەن ءجۇر. وسى ارالىقتا جالعىز كوزى جارقىراپ، دۇرىلدەگەن داۋىسقا ايعايلاي ءان قوسىپ ەكى جىگىت تە تاياپ قالعان ەدى. موتوسيكىلدىڭ قيقاڭداعان ءجۇرىسى جارىعىن بىردە وڭعا، بىردە سولعا ءتۇسىرىپ بۇلتاڭدايدى. دەگەنمەن انە-مىنە دەگەنشە جاقىن عانا جەردەن تۋرا قويشى مەن اق مونشاققا ءدال ءتۇسىرىپ ەدى. بار بولعانى سول. تىك شاپشىعان اق مونشاق باسىنداعى ءتىزگىن-شىلبىرىن سۇيرەتە قۇيرىقتى ءبىر شانشىپ، شاقپاق-شاقپاققا ءبولىنىپ جاتقان ەگىس دالاسىن قاق جارىپ، كۇن شىعىستى بەتكە الىپ تۇرا شاپتى. تاسىرلاتا شاپقان تۇياقتان ۇشقان بالشىقتىڭ شاشىراندىسى قويشىنىڭ بەتىنە سارت ەتە ءتۇستى. شاپالاقپەن تارتىپ جىبەرگەندەي اسەردە تۇرعان قويشى، ەشتەڭەنىڭ بايبىنا بارا الماي كولىكتەرىنەن ءتۇسىپ جاتقان ەكەۋىنە قاراعان بويدا بەت-اۋىزىن ءسۇرتىپ كەمسەڭدەگەندەي بولدى. 

-ءاي، كارى جەزدە، كوزىڭە نە كورىندى؟ اتتان ايىرىلعان ءتۇرىن قارا ،-دەپ اناۋ ءوز-وزىنەن ءماز بولىپ تالتاڭدايدى، جەلىگىپ، جەلپىنىڭكىرەپ العان، قاسىنداعىسى دا قالىسىپ تۇرعان جوق. 

-ويپىرىم-اي ، مىنانىڭ كەسىرىن-اي، ءا ،-دەپ تاڭ-تاماشا بولىپ تۇر. كۇن كەشكىرىپ كەتكەندىكتەن باستاپتا قارا بارقىن دالادا اعاراڭداپ، بۇلدىراپ بارا جاتقان اق مونشاقتىڭ بەينەسى بىرتە-بىرتە وشكىندەي باستادى. بىرازعا دەيىن ەمىس-ەمىس ءدۇبىرى عانا قۇلاققا كەلىپ تۇردى دا تىنىشتالىپ قالدى. قويشى باس كيىمىن الىپ، سىعىمداعان قالپى جەردە جاتقان ەردىڭ ۇستىنە وتىرا كەتتى. ىرجالاڭداپ تۇرعان بالدىزسىماعى : 

-ءجا، جەزدەكە، امان بولسا تابىلار، قايدا بارار دەيسىڭ، قويدى قايىرىپ ۇيگە قايتايىق ، انداعى ەرىڭدى ءبىز الا كەتەيىك ، اكەل كانە .

 قويشىنى قاڭباقشا كوتەرىپ ورنىنان تۇرعىزدى دا، ەردى الماقشى بولا بەرگەنى سول ەدى : 

- تيىسپە، ەرتوقىمىما! اق مونشاقتان قالعان، اكەمنەن قالعان. بەرمەيمىن ەشكىمگە، كەتە بەر جايىڭا!-دەپ قويشى باج ەتە قالدى. 

-وي، جاقسىلىقتى بىلمەگەن ... ءوز وبالىڭ وزىڭە وندا، وزىمشە كومەكتەسەيىن دەسەم، قيقارىن قاراشى، اكەمنەن قالعان دەيدى. اكەڭنەن قالسا ەرىڭدى ارقالاپ جاياۋ قايتا عوي. حا! حا! حا! ... ءاي جامان جەزدە، تەز بول، انا مالىڭا يە بول. بىرەۋىن جوعالتساڭ ءبىلۋشى ەدىڭ عوي ءبىزدىڭ اپايدىڭ قايتەتىنىن،-دەپ قىرقىلداي كۇلىپ، ءدۇر-دۇر دۇرىلدەتىپ كەتە باردى. 

اڭكى-تاڭكى، دەل-سال قويشى، الىستاپ بارىپ قاراۋىتىپ جاتقان قويىنا جەتۋگە جالباڭداپ بارا جاتتى. ارقاسىندا ارتىپ العان ەرتوقىمى بار. ءبىر قاراعانعا تاسباقانىڭ تۇرقىنان اۋمايتىنداي. 

ەرتەسىندە اق مونشاقتىڭ ءولى دەنەسى تابىلدى. نەشە قابات تەمىر توردى سۇيرەتكەن قالپى شىرما-شاتۋ ورالىپ ابدەن ازاپتانىپتى. ونە بويى تىلكىم-تىلكىم ساۋىس جارادان ساۋ جەر جوق. اپپاق ءمولدىر ءتۇسى كۇپ-كۇرەڭ قان ارالاسقان باتپاق. شيراتپالاپ شىعارعان ءتىلى بار تەمىر توردىڭ ەكى-ءۇش كەرمەسى تۋرا تاماقتان ورالعان قالپى قىلقىندىرىپ الىپتى، ۇزىلگەنىمەن ىلەسىپ قالماعان تورلار قازىقتارىمەن شۋماقتالىپ ارت جاعىندا شۇباتىلىپ جاتىر. ادامنىڭ ەسىنە شالقۇيرىقتىڭ الدىنان كەرىلەتىن ءۇش قابات ارقاندى ەلەستەتەتىن ەدى .