باس بەت   »ادەبيەت ايدىنى»  كوكجيەك»   جالشى
جالشى
فينەركەل (يۆگوسلاۋيا)
اۋدارعان: قايراتبەك بايزاعىپار ۇلى
(التاي ايماقتىق ساياسي كەڭەس)

جالشى

(اڭگىمە)

ول دىم تارتقان تام قابىرعاسىنا سۇيەنە ءجۇرىپ، جوعارى قاباتتان كاريدورعا ارەڭ ءتۇستى. ونىڭ سيديعان قولىنان ءسىڭىرى بادىرايىپ كورىنىپ تۇر، بۇل قولدار ءتىرى ادامنىڭ قولى سياقتى ەمەس، ۋاقىتى ۇزارعان سارعىش تارتقان سۇيەك قاڭقاسىنىڭ ءبىر ءبولىمى ىسپەتتى. ول بەينە كولەڭكە سياقتى ءىلبي باسىپ جىلجىپ كەلەدى، قۇرت كەمىرىپ شۇرق-شۇرىعى شىققان باسپالداق جۇرگەن سايىن سىقىر-سىقىر ەتەدى. ول كاريدوردان شىعىپ، تۇنەك تۇمانعا كىرگەندە دەنەسى ەرىكسىز تىتىرەپ كەتتى. ولەۋسىرەگەن كوزدەرى جاساۋراپ سالا بەردى، كوشەدە قايشالىسقان ادامدار لەگى، وعان سىبەرلەپ جاۋىپ تۇرعان جاڭبىر دا ەربەڭدەپ جۇرگەن قارا نوقاتتارداي كورىندى. ول توزىعى جەتكەن سالىسىن مىقتاپ تارتىپ، البا-جۇلباسى شىققان جەڭىنە سيديعان بىلەكتەرىن جاسىرا كوشەگە شىعا كەلدى.
قايدا بارۋ كەرەك؟ مۇبادا، قارا جەر قاق جارىلىپ كەتسە، سول جارىققا ءتۇسىپ عايىپ بولۋعا پەيىل ەدى. ول بار زەيىنىن سالا وسى ويعا كەلدى. دەگەنمەن اشتىقتان تالعان وزەگى باسىن زەڭىتىپ، كوزىن شىبارتا بەردى، تاس توسەلگەن جول وعان تەربەلىپ تۇرعانداي، قوس قولى دەنەسىنەن تومەن قاراي شوگىپ بارا جاتقانداي سەزىنتتى. جول ورنىققانداي بولعاندا بارىپ، ءىلبي باسا ودان ارى جىلجي بەردى، دەنەسى تىتىرەپ كەتتى.
قايدا بارۋ كەرەك؟ ول توبەسى كوك تىرەگەندەي ءبىر ەڭسەلى ءۇيدىڭ قابىرعاسىنا كوز سالدى دا قولىمەن تامعا سۇيەنە قالدى، ۇيتپەگەندە، بيىككە قارايمىن دەپ باسى اينالىپ جىعىلىپ تۇسەرى حاق ەدى. ءدال وسى ءۇي. “مەن وسىندا ون نەشە جىل ءۇي تازالايتىن جالشى، جيىرما جىل اسپوزدىق وتەدىم. مەن بەسىگىندە كورگەن ەلزا بيكەنىڭ جۇرەگى جۇمساق ەدى عوي، ال اناۋ رۋيس بولسا قازىر وتاعاسى بولىپتى. ول بالا كۇنىندە قانشالاعان تەنتەكتىك ىستەسە دە مەن حانىمنىڭ ءبىلىپ قالۋىنان جاسىرىپ قالۋشى ەدىم. قۇداي-اۋ، ول قازىر ماعان قايىرىمدىلىق ەتە قويار ما؟”.
ءبىر اۆتوكولىك ءۇيدىڭ الدىنا كەلىپ توقتادى. بىلشيعان ءبىر مىرزا قىمبات باعالى اديالدى سىرىپ اۆتوكولىكتەن ءتۇستى، ول ونە بويىن تەرىگە وراپ الىپ شوفەرگە سويلەپ جاتىر.
– رۋيس قوي بۇل. جالشى رۋيستى سالعان جەردەن تانىدى. ونىڭ تارتپاعان ازابى قالماعان، دەنەسىندەگى سىعىم قانى بەتىنە تەپشىپ شىعا بەردى دە تامدى جاعالاي وعان قاراي ءجۇردى.
– رۋيس مىرزا، – ول ونە-بويى قالشىلداعان قالپىندا وعان ءتىل قاتتى.
مىرزا ارتىنا بۇرىلىپ وعان تىجىرىنا قارادى.
– رۋيس مىرزا،-ول تاعى دا دابىستاپ، سالىسىنىڭ ۇشىنان وعان قاراي قولىن سوزدى.
- مىناۋ استامسىعاندىق قوي، بۇيتە بەرسە بۇل كەمپىر مەنى سەن دەپ اتايتىن شىعار. مىرزا وزىنە-ءوزى وسى سوزدەردى كۇبىرلەي ايتىپ، ابىڭ-كۇبىڭ زالعا كىرە جونەلدى.
- مىرزا مەنى مۇلدە تانىعان جوق،-دەپ ويلادى ول، - مىناۋ باياعى سول بەيباستاق، الكەۋدە قالپىندا ەكەن-اۋ!
شوفەر كەمپىرگە تامان كەلىپ، وعان ءبىر كىلاڭ اقشا ۇستاتتى دا ماشيناسىن ايداپ كەتىپ قالدى.
قايدا بارۋ كەرەك؟ قارا جەر قاق ايىرىلىپ ءوزىن قىلعي سالسا قانداي جاقسى بولار ەدى، وعان تاعى وسىنداي وي كەلدى. ءبىراق بۇنداي جايىت بولا قويمايدى دا، قارا جەر قارتتارعا قايدان قايىرىمدىلىق ەتسىن. زاۋدە، جاستار و دۇنيەلىك بولسا، مەيلى ايەل نەمەسە ەر بولسىن، ولار ءۇشىن بىرەۋلەر كوز جاسىن كولدەتەر. ال مىنا مەندەي قاۋساعان كەمپىر جونىنەن، جاپادان-جالعىز قالعان كەمپىر جونىنەن ايتقاندا، اعاشتىڭ قۋراعان بۇتاعى دا ءدال ءبىز سياقتى باسى ارتىق نارسەدەي سەزىلمەس-اۋ! ءبىز ولاردىڭ قانشالاعان قىزمەتىندە بولدىق دەسەڭشى! ولاردىڭ بەسىگىن تەربەتىپ كەپ وتىرۋشى ەدىك، ءبىزدىڭ ۋىلجىعان جاس كەزىمىزدە، ولار بىزگە باسقا دا تالاپتاردى قويۋشى ەدى-اۋ، ال، قازىر ءبىز ماڭگىلىك قۋراعان بۇتاققا اينالدىق، ءتىپتى، قۋراعان بۇتاقتان دا بەتەر تارعالاڭعا تاپ بولدىق. قۋراعان بۇتاقتارعا قار دا بولسا دىم بەرەر، ونى مايىستىرىپ سىندىرار-اۋ! الايدا، مەيلى قىس نەمەسە قارا جەر بولسىن ءبارى ءبىزدى ويلاپ تا قويمايدى.
ول تامدى جاعالاعان بەتى كوشەدە ءىلبي باسىپ جىلجىپ كەلەدى. ادامدار ونىڭ قاسىنان قايشالىسىپ ءوتىپ جاتتى. قالاداعى تىرشىلىك قايناعان قازانداي شۇرقىلداپ جاتادى دا، وعان ەشكىم دە كوز سالار ەمەس. زاۋدە عالام، وعان ءبىر ادام كوز قىرىن سالار بولسا، وندا ول ادامنىڭ جانارىنان مىناداي ويعا كەلگەنى بايقالار ەدى: سەن قالايشا ءبىزدىڭ ءجۇرىس-تۇرىسىمىزعا كەسە كولدەنەڭ بولاسىڭ؟ ودان دا ۇيىڭدە وتىرساڭ جارار ەدى-اۋ!
ۇيدە وتىرۋعا ءتيىستى ەدىك، كىمدە ءۇي بار؟ ۇيىندە وتىراتىندار وتىرا بەرمەي مە. مەنىڭ ءۇيىم... ادامدار مەنىڭ اياداي شاتىرشا ۇيدە قالاي كۇنەلتكەنىمدى بىلمەسە كەرەك، ءۇيىم مۇزداي سۋىق قوي، ونىڭ ۇستىنە دىم تارتىپ كەتكەن، تىسكە باسار جوق، قابىرعالارى قاڭىراپ تۇر، كەرەك دەسەڭ توسەك تە جوق. مەن توسەكتى ساتىپ جىبەرۋگە ءماجبۇر بولعام، ول مەنىڭ ەڭ سوڭعى ازعانتاي مۇلكىم بولاتىن.
قايدا بارۋ كەرەك، قايىر تىلەسەم قايتەر؟ ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت، ۇيتۋگە بولمايدى. دەگەنمەن باسقالاي امال دا جوق قوي، ۇيتكەنى مەنىڭ جانىم شىعا قوياتىن ەمەس.
ترامباي سەگىنال بەرىپ زۋلاپ كەلە جاتىر. ول توك باعاناسىنا سۇيەنىپ تۇرۋعا ءماجبۇر بولدى. ۇيتپەسە، ترامبايدىڭ شاقتارى ءوزىن سۇيرەتىپ الا جونەلەتىندەي سەزىلدى. ول ءىلبي باسىپ العا قاراي جىلجي بەردى، بەينە سۋ بەتىندە قالقىپ بارا جاتقان ءبىر تال قۋراعان جوڭقادان اۋمايدى.
ەندىگى جەردە، ەلزا ونىڭ ماقساتى مەن ۇمىتىنە اينالدى. بۇل كۇندە،  بايدىڭ حانىمى بولعان ەلزا ساۋلەتتى ۇيدە تۇراتىن، ەلزانىڭ ۇيىنە بارۋ ءۇشىن ول نە ءداۋىر جول ءجۇرۋى كەرەك... ول باسپالداققا شىعا بەرە ەلزا بيكەنىڭ داۋىسىن ەستىدى.
– ءدال ەلزانىڭ داۋىسى عوي بۇل، ول باياعىداعى توي جاساعان كەزىندەگىدەي ۋىلجىپ تۇرىپتى-اۋ.
ول باسپالداقتىڭ ورتان بەلىنە شىعا بەرىپ ەلزانىڭ داۋىسىن ەستىگەندە، ونە بويىن ەرەسەن ءبىر عاجايىپ كۇش كەرنەپ، ونى جوعارى قاراي دەمەي بەردى. ەلزا باسپالداقتىڭ باسىندا سىرتقا شىعۋعا ىڭعايلانىپ تۇر ەكەن.
– ەلزا بيكە،-دەدى جالشى كەمپىر كۇرسىنە، سوسىن كوڭىلىن كەرنەگەن قۋانىشپەن ەلزانىڭ كوزىنە قارادى. ەلزانىڭ كوزدەرى سول جىلدارى ونىڭ بوبەك ارباسىندا جاتقان كەزدەگىدەي، كەلىن بوپ تۇسكەن ساتتەگىدەي مولدىرەپ تۇر.
– نەندەي بۇيىمتايىڭ بار؟
– بيكەم، تەگى مەنى تانىماي قالعانسىڭ-اۋ، ءوزىڭنىڭ شيپەريسىڭدى تانىماي قالدىڭ با؟
– شيپەريس،- بيكە اڭتارىلىپ قالعانداي بولدى،-نەدەگەن قارتايىپ كەتكەنسىڭ.
– بيكەم-اۋ، كەدەيلىك مەنى ولىمگە قاراي يتەرمەلەپ بارا جاتىر، قولىمدا دانەڭە قالمادى، تىرناشتاپ تاپقاندارىمنىڭ بارلىعىن جۇمساپ بولدىم. قازىر كەرەك دەسە ءبىر ءۇزىم نان، ءبىر تال كارتوپ، سوقىر تيىن اقشام دا قالمادى. سونىمەن، وزىڭە كەلىپ تۇرمىن.
– ۇيباي-اۋ، جاراتقان يەم، وسى قايىرشىلار قانداي قورقىنىشتى دەسەڭشى! بيكە قىمسىنىپ-قىمتىرىلماي-اق وسى سوزدەردى كۇبىرلەدى، سوسىن اسپوز ايەلگە بۇيىرا سويلەپ، -ميچەل، مىنا ايەلگە بىرنەشە كارتوپ بەرە سالشى، قوش تۇر، شيپەريس، مەنىڭ دەرەۋ كەتۋىم كەرەك،-دەدى.
ەلزا بيكە شيپەريستىڭ قاسىنان سۇيكەنە وتە شىققاندا، ونىڭ كويلەگى سۋسىلداپ، قولجاۋلىعىنان قىمبات باعالى ءاتىردىڭ جۇپار ءيىسى اڭقىدى. ال، ەلزا شيپەريستىڭ جانىنان وتە بەرگەندە، شيپەريستىڭ دەنەسىندەگى بازدانعان ساسىق ءيىس ونىڭ مۇرنىنا كەلگەندىكتەن، قولجاۋلىعىمەن مۇرنىن باسىپ الدى.
قاشان دا تاناۋىن ءشۇيىرىپ، تاكاپار جۇرەتىن الگى ميچەل دەيتىن بويجەتكەن بىرنەشە كارتوپ الىپ كەلدى دە: مىنەكي، بۇدان بىلاي، تاعى دا كەلىپ بيكەنى مازالا ما؟ ءوزىڭ ويلاپ كورشى، مەن بازاردان كارتوپتى ساعان ءبولىپ بەرۋ ءۇشىن اكەلدى دەيسىڭ بە؟ سەن نە ءۇشىن بىرەر شارۋا ىستەمەيسىڭ ءا،-دەدى. شيپەريس جىعىلىپ قالمايىن دەپ ەسىكتىڭ تۇتقاسىنان ۇستاي الدى.
– مىنەكي، ال دا جولىڭا ءتۇس، مەنىڭ سەنى توسىپ تۇرارعا تاعاتىم جوق،-دەدى ول شيپەريسكە اجىراڭداپ.
شيپەريس ءبىر ءتۇرلى جيركەنىشتىڭ ويلاماعان جەردەن كوكىرەگىن تەۋىپ شىعا كەلگەنىن اڭعاردى. ول اڭتارىلعان كۇيىندە قولىن سوزىپ، ساداقاعا بەرىلگەن كارتوپتى الدى. ءبىراق، ول كوڭىلىندە: “كارتوپتى الا سالا ميچەلدىڭ باسىنا قاراي لاقتىرىپ قالايىن” دەپ ويلادى. ايتكەنمەن، ول كارتوپتى قولىنا العانىندا، بويىندا كارتوپتى لاقتىرىپ قالارلىقتاي دارمەن قالماعان ەدى. ونىڭ مولتىلدەگەن كوز جاسى جانارىن تورلاپ، ءوزىن ەسىككە قاراي يتەرمەلەگەن ميچەلگە: سول جىلداردا، مەن دە ۋىلجىعان جاس ەدىم، اجارىمنان اي كورىنەتىن، سەنەن دە سۇلۋ بولاتىنمىن، ءدال قازىرگىدەي حالدە ەمەس ەدىم، سەن مەنىڭ جاسىما كەلگەندە...-دەدى كۇبىرلەپ.
– وڭباعان قاقپاس،-دەدى ميچەل، ونى ەسىكتىڭ سىرتىندا قالدىرىپ.
كەمپىر ساۋساقتارىن اشىپ ەدى، كارتوپتار توپ-توپ ەتىپ جەرگە ءتۇسىپ، باسپالداقتان دومالاي جونەلدى. سول ساتتە، اۋلانى سىپىرىپ جۇرگەن تازالىقشى كارديدوردا پايدا بولا كەتتى.
– نە بوپ قالدى؟-دەدى ول كارتوپتارعا قاراپ، باسپالداققا كوز تاستاي. سوسىن ول شيپەريسكە اقىرىپ: سۇمپايى قايىرشى، بەرگەن نارسەنى لاقتىرۋىن، تابانىڭدى جالتىرات!-دەدى. شيپەريس ارەڭ-زورعا باسپالداقتان ءتۇستى، ونىڭ تىزەسى قالتىراپ بارادى، بەلىن بۇگىپ، كارتوپتاردى الۋعا باتىلى بارمادى.
– جوعال كوزىمنەن!-دەي تۇرىپ، تازالىقشى قاقپانىڭ ەسىگىن اشتى دا  وعان كوشەنى نۇسقادى. شيپەريس شىعىپ كەتتى، تازالىقشى كارتوپتاردى تەرىپ الىپ، قوقسىق ساندىعىنا تاستاي سالدى. شيپەريس ەندىگى ارى تام جاعالاپ جۇرگەن جوق، ونىڭ قول-اياعى قالتىراپ، ونە بويىن ءبىر نارسە كەۋلەپ بارا جاتىر، ول نارسە بەينە زاپىرانداي قىجىلداپ كەپ تاماعىنا قاراي تىعىلدى. ونىڭ قىسىلىپ-قىمتىرىلعانعا قارايتىن ءتۇرى جوق، سيديعان بىلەكتەرىمەن ادامداردىڭ اراسىنان جول اشىپ، تاماق سالىنعان اينەك كوزدى ىشكاپقا قاراي توتە تارتتى. ول تۇپ-تۋرا اينەك كوزدى ىشكاپتىڭ الدىنا كەلىپ قىبىر ەتپەي توقتاي قالدى. اينەك كوزدى ىشكاپتىڭ ىشىنەن تىزبەك-تىزبەك قاقتاعان سيراقتار مەن تاباق-تاباق قازى-قارتا قويىلىپتى دا قوش ءيىسى اينەكتەن القىپ ءوتىپ مۇرىندى جارىپ بارادى. ول يەگىمەن اينەك كوزدى ىشكاپتى تىرەپ تۇرا قالدى دا شيديگەن ساۋساقتارىمەن اينەكتەردى تىرمالاي باستادى. مۇبادا، ونىڭ دارمەنى بولسا، سويديعان يەگىمەن اينەكتى پەرىپ-پەرىپ شاعار ەدى، جۇدىرىعىمەن اينەكتىڭ كۇل پارشاسىن شىعارار ەدى، بىرەۋلەر قاراپ تۇرسادا وعان كەرەگى قانشا! ۇرى دەسەدە مەيلى ەمەس پە. زاپىران قىشقىلى ونىڭ قارىنىنا قۇيىلىپ قايناپ جاتقانداي.
شيپەريس ماڭدايىمەن اينەكتى ۇرعىلاپ ەدى، اينەك سىزاتتانىپ كەتتى. قىپ-قىزىل قان ونىڭ يەگىن بويلاي جەرگە قاراي اعىپ بارادى، مىنا جايتتى كورگەن ادامدار ايعاي سالدى، دۇكەن قىزمەتكەرلەرى جۇگىرە باسىپ ەسىك الدىنا شىقتى. شيپەريس مويىنىن بۇرا ادامدارعا قارادى، قىزىل قان ونىڭ سارعايىپ سۇرلانعان ءجۇزىن جۋىپ كەتكەن. ول كوزىن باقىرايتا اشىپ، ادامدار توبىنا الايا قارادى، ادامدار توبىنىڭ اراسىنان قارقىلداي كۇلگەن داۋىس ەستىلدى، سورلى جالشى جەرگە جىعىلىپ ءتۇستى دە، ودان ارى لام دەگەن جوق.
ەكى ساقشى وعان قاراي ەنتەلەپ كەلە جاتتى.

رەد: جانار ءىلياسقان قىزى


«التاي اياسى» جۋرنالىنا جازىلىڭىز، شىعارما جولداڭىز! «التاي اياسى» جۋرنالىنىڭ شىعارما قابىلداۋ ەلەكتروندى حات ساندىق ءادرسى: altayayase@qq.com


ەسكەرتۋ: جازبا «التاي اياسى» جۋرنالى رەداكسياسىنىڭ رۇقساتىمەن جاس قانات تورابىنا شىعارىلىپ وتىر. جاسامپازدىق تۋىندىلارىڭ بارلىق باسپا ۇقىعى قورعالادى ،كەلىسىمنەن وتپەگەندە كوشىرىپ پايدالانۋعا بولمايدى.


سوڭعى قوسىلعان جازبالار

قاتىستى باعالار

  加载评论内容,请稍等......